در قرن اخیر با رشد جمعیت در دنیا در ساخت ساختمان ها نیز تحولات عمده ای بوجود آمده است که این تحولات خطرات ناشی از کار را در ساختمان ها به اوج خود رسانده است و سالیانه تعداد زیادی از کارگران و کارمندان مشغول در ساختمان ها کشته و یا مجروح می شوند.
احتمال وقوع حوادث را نمی توان از بین برد ولی می توان با رعایت یک سری از نکات ایمنی و حفاظتی آن ها را تا حد زیادی کاهش داد.
منظور از ایمنی ساختمان فراهم آوردن یک سری از از امکانات و تسهیلات در ساختمان می باشد که علاوه بر تامین امنیت و داشتن شرایط بهداشتی , ایجاد میل و رغبت به کار را نیز در کارگران ایجاد می نمایند که در این خصوص می توان به نکات ایمنی در خصوص نردبان ها , پلکان , کف , سقف , آسانسورها و ... اشاره نمود.
شروع عملیات ساختمانی صرفا پس از صدور مجوز احداث بنا خواهد شد که شامل برپا نمودن اعضای فلزی سازه , اجرای سازه های بتنی و سایر اقدامات می باشد . ضمننا مالکین یا پیمانکاران ساختمان موظفند اقدامات زیر را به منظور تامین ایمنی عمومی به عمل آورند
الف : وسایل و تجهیزات ساختمانی باید در جایی قرار داده شوند که حوادثی برای عابرین , وسایل نقلیه , تاسیسات عمومی و ساختمان های مجاور بوجود نیاورند.برای شب ها نیز از چراغ های قرمز و چشمک زن نیز استفاده نمایند.
ب:در مواردی که پایه های داربست در معبر عمومی قرار دارد باید با استفاده از وسایل موثر از جابه جا شدن و حرکت پایه های آن جلوگیری کرد.
هنگامیکه بر اثر انجام عملیات ساختمانی خطری متوجه رفت و آمد عابرین یا وسیله های نقلیه در حال تردد هست باید موارد زیر رعایت شود.
- گذاشتن یک یا چند نفر نگهبان با پرچم اعلام خطر
- نصب چراغ چشمک زن یا علائم شبرنگ
- نصب علائم آگاهی دهنده و وسایل کنترل مسیر
- ایجاد سازه های حفاظتی محصور کننده مانند حفاظ روی دیوار و حفاظ های آکاردئونی درب ساختمان
د: بر روی محل های حفاری در معابر عمومی باید یک پل موقت عبور عابر پیاده با مقاومت بالا ایجاد شود.اگر حفاری در خیابان باشد باید پلی با مقاومت بالا برای عبور وسایل نقلیه ایجاد گردد.
ه: کلیه پرتگاهها در کارگاه ساختمانی , محوطه اطراف آن و فضاهای عمومی که امکان خطر سقوط افراد در آن وجود دارد باید تا زمان پوشیده و محصور شدن نهایی یا نصب حفاظ و نرده های دائم و اصلی به وسیله پوشش ها یا نرده های حفاظتی محکم و مناسب به طور موقت حفاظت گردند.
همچنین چنانچه احتمال سقوط و ریزش ابزار کار یا مصالح ساختمانی وجود داشته باشد باید نسبت به نصب پاخوره های مناسب اقدام گردد.
و: بارگزاری بیش از حد ایمنی بر روی هر اسکلت ,چوب بست , حفاظ , نرده و پوشش های موقتی , سرپوش دهانه ها و نظایر آن مجاز نیست.
ایمنی پلکان:
-کلیه سکوها و پاگردها باید استحکام کافی داشته و تحمل فشار سنگین و بارهای عادی را داشته باشند.
-پلکان و سکوهایی که از مصالح مشبک ساخته شده اند نباید ابعاد چشمه های آن بیش از 25 میلیمتر باشد.
-عرض پلکان ها به جز در موارد خاص نباید کمتر تر از 90 سانتی متر باشد.
-اختلاف سطح بین دو پاگرد نباید بیشتر از 3.70 متر باشد.
-پاگردهایی که در فواصل پکان قرار دارند باید عرضی به وسعت 1.10 متر داشته باشند.
- در تمام طول پلکان ها یک فاصله عمودی آزاد در حدود قد انسان باید منظور شود. این فاصله نباید کمتر از 2.20 متر از سطح هر پله به موازات دیوار پله باشد.
-به جز در موارد خاص عرض هر پله بدون محاسبه حاشیه و برآمدگی آن نباید از 33 ساتی متر کمتر باشد و ارتفاع پله بین 14 الی 20 سانتی متر باشد.
- کلیه پلکان ها باید از طرف پرتگاه به وسیله نرده های مخصوص پلکان حفاظت شود.
-پلکان هایی که بیش از 2.20 متر عرض دارند بایستی علاوه بر نرده های کناری با یک نرده دستی میانه تجهیز شوند.
- ارتفاع نرده های پلکان از لبه هر پله نبایستی از 75 سانتی متر کمتر باشد.
- مدخل پنجره هایی که در پاگردهای پلکان باز می شود اگر چهنای آن بیش از 30 سانتی متر و ارتفاع آن کمتر از 90 سانتی متر باشد باید به وسیله نرده حفاظت شود.
-حداکثر شیب مجاز برای راهروها 10 درجه است . این رامپ ها باید با کلیه شرایطی که در مورد پلکان منظور می شود مطابقت داشته باشد.
ایمنی رنگ
طبق استاندارد هر رنگ دارای کابرد ویژه ای است و در موادر خاصی به کار می رود.
قرمز: رنگ علامت توقف و تجهیزات پیشگیری و مبارزه با حریق مانند جعبه های هشدار , سطل های شن و .. را نشان می دهد.
نارنجی : این رنگ برای نشان دادن خطر به کار می رود مثلا برای نشان دادن قسمت های متحرک ماشین که می تواند له شدگی و بریدگی و..بکند.
سبز : برای نشان دادن راههای تخلیه , نجات , پست های کمک های اولیه , اجازه عبور وسایل نقلیه و به طور کلی معرف تاسیسات حفاظتی است.
آبی : آبی رنگ اصلی هشدار دادن است و برای اعلام خطر به کار می رود.
زرشکی (ارغوانی):برای مشخص کردن خطر تابش اشعه هایی نظیر ایکس ,آلفا , بتا , گاما و پروتون و... به کار می رود. این رنگ به همراه پره های شکسته شده رد یک زمینه زرد برای نشان دادن اتاق ها و محل هایی است که در آنجا مواد رادیو اکتیو ذخیره یا جا به جا می شوند.
زرد : برای نشادن احتیاط , مخاطرات فیزیکی نظیر برخورد , سرخوردن , افتادن و ...
سیاه و سفید: برای راهروهای رفت و آمد و خطوط جهت یابی به کار می رود.
سیاه و زرد: برای نشان دادن مسیر حرکت به کار می رود.
بخش آتش و ساختمان
ایمنی دربرابر آتش یکی از مهمترین مسائلی است که در طراحی و اجرای ساختمان باید مورد توجه قرار گیرد . با توجه به رویکرد فعلی صنایع ساختمان به استفاده از انواع فرآورده های مدرن و با توجه به این که بسیاری از آن ها اشتغال پذیرند , بیش از پیش لازم است اصول ایمنی در برابر آتش در مراحل مختلف ساخت و ساز مورد بررسی قرار گیرد.
بخش آتش و ساختمان مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن با انجام پژوهش های کاربردی و ارائه خدمات فنی در جهت کاهش خسارات جانی و مالی ناشی از آتش سوزی فعالیت می کند.
فعالیت های بخش آتش و ساختمان
محورهای اصلی فعالیت های این بخش :
1- انجام پروزه های تحقیقاتی با هدف افزایش ایمنی ساختمان ها در برابر آتش سوزی
2- تحقیقات راهبردی در زمینه ایمنی در برابر آتش سوزی به منظور شناسایی مشکلات و تلاش در جهت رفع آن ها بوسیله پژوهش های کاربردی
3- تهیه دستورالعمل ها و استانداردها و راهنماهای مربوط به ایمنی ساختمان ها در برابر آتش
4- تحقیقات به منظور اصلاح خواص مواد ,مصالح و سیستم های ساختمان در برابر آتش به منظور جلوگیری از اشتعال
5- مطالعه و بررسی جنبه های طراحی معماری به منظور جلوگیری از گسترش آثار آتش سوزی در فضاهای مختلف ساختمان
6- بررسی ارتقا ایمنی جانی و مالی در برابر آتش سوزی
7- بررسی های تحلیلی آمار آتش سوزی با همکاری سازمان آتش سوزی
ایمنی ساختمان در برابر صاعقه و رعد و برق
صاعقه و رعد و برق در برخی از فصول سال اتفاق می افتد و در اثر برخورد توده های باردار ابرها با یکدیگر و آزادشدن مقادیر زیاد الکتریسیته ساکن موجود در این ابرها ایجاد می گردد.
رعایت نکات ایمنی در داخل ساختمان ها
1- هنگام بروز رعد و برق تا حد امکان رد منزل بمانید.
2- به منظور جلوگیری از آتش سوزی ناشی از صاعق یک برق گیر روی ساختمان های بلند نصب کنید.
3- از قسمت های دارای الکتریسیته در منزل دوری کنید.
4- دوشاخه تلفن را خارج کرده و از تلفن نیز استفاده ننمایید.
5- از ایستادن در نزدیک پنجره ها و شیشه ها خودداری کنید.
رعایت نکات ایمنی خارج از ساختمان
1- از ایستادن روی مناطق مرتفع خودداری کنید.
2- از تجهیزاتی که هادی الکتریسیته است استفاده ننمایید.
3- از درختان و سیم های برق خودداری کنید.
4- از پناه گرفتن زیر درختان پرهیز کنید.
5- زیر سیم های برق و شیشه ها پناه نگیرید.
6- اگر در حال رانندگی هستید به یک مکان امن رفته و تا پایان صاعقه از ماشین خارج نشوید.
ایمنی نردبان :
نردبان ها ابزار ساده ای برای دستیابی به ارتفاعات و سطوح بالاتر هستند.
نرده بان ها از مواد ولیه متفاوت و در طراحی های متنوعی ساخته می شوند و در صنایع گوناگون نیز موارد استعمال متنوعی دارند.
عمده ترین خطر هنگام استفاده از نردبان , سقوط می باشد که با رعایت احتیاط و نکات ایمنی می توان خطرات ان را تا حد زیادی کاهش داد.
نکاتی که هنگام استفاده از نرده بان خطر سقوط را افزایش می دهند. :
- موقعیت نا مناسب نرده بان نسبت به محل کار فرد.
- ایستادن فرد روی پله های بالایی که باعث برهم خوردن تعادل وی می شود.
- افزودن ارتفاع نرده بان با قرار دادن وسایل مانند بشکه و یا... زیر آن
- قرار دادن دو نردبان روی یکدیگر
نکات مهم در استفاده از نردبان :
نردبان را طوری قرار دهید که به انداز هر 1.20 متر , 30 سانتی متر از دیوار فاصله داشته باشد.
در هر زمان تنها یک نفر از نردبان بالا برود.
ارتفاع نردبان یک طرفه حداکثر ده متر باشد.
کفش های فرد در مقابل سرخوردگی مقاوم باشند و از کفشک برای جلوگیری از سرخوردن استفاده نمایند.
نردبان باید طوری قرار گرفته باشد که سطح بالایی آن حداقل 1 متر بالاتر از تکیه گاه باشد.
انواع نردبان
نرده بان های چوبی : این نرده بان ها از چوب بدون لبه و تراش ساخته شده و با روغن خاصی پوشیده می شوند که نوع کلاسیک نردبان می باشد.
نرده بان فایبر گلاس:این نرده بان ها از فایبر گلاس ساخته شده و با قرار گرفتن در مقابل نور خورشید و گرما پوسته پوسته نمی شوند.و همچنین در برابر عبور جریان الکتریسیته و حرارت مقاوم هستند.
نرده بان های آلومینومی: که به دو دسته تقسیم می شوند.نردبان های با ریل های یکپارچه و نرده بان های با ریل های نواری
کار در ارتفاع بدون داربست در تهران
